“Wel gebogen maar niet gebroken’’. Verhalen van gewone mensen in ongewone omstandigheden komen samen in het veel geprezen boek ‘Wel gebogen maar niet gebroken’’ van Marcel Zantingh. Dit boek – ter ere van 75 jaar bevrijding - vol oorlogsherinneringen opent een fascinerend venster op de periode 1940-1945 in Zweeloo.
Indringende gesprekken met de laatste getuigen; Zweeler over de oorlog die hun leven stempelde. Marcel is dankbaar dat hij de verhalen met deze inwoners nog heeft kunnen optekenen, want nog even en er zullen geen ooggetuigen meer in leven zijn. Marcel blikt terug: “Mijn boek over de gemeente Zweeloo in de Tweede Wereldoorlog is nu ongeveer een maand uit. Na er ruim vijf jaar intensief aan gewerkt te hebben was het heel mooi om eindelijk alles te kunnen presenteren, maar ook wel wennen om hiermee klaar te zijn. Eigenlijk zou de boekpresentatie op 10 april plaatsvinden, precies op de dag dat de gemeente 75 jaar geleden werd bevrijd. Een mooiere dag om het resultaat van mijn onderzoek te kunnen presenteren was er niet, maar vanwege de huidige corona-omstandigheden kon deze presentatie helaas niet doorgaan. Het is wel de bedoeling om later in het jaar alsnog een presentatie te geven, wanneer de omstandigheden dit weer toelaten. Intussen heb ik al veel mooie reacties mogen ontvangen op mijn boek. Het is vooral prettig om te horen dat er voor veel lezers gebeurtenissen in beschreven staan die hen onbekend waren, want dat is toch echt het doel van mijn onderzoek geweest: het uitzoeken van vergeten gebeurtenissen die tijdens de periode 1940-1945 veel invloed hebben gehad op de inwoners van de gemeente en daarom niet vergeten moeten worden.”
Novelle Jos Govaarts beschrijft op pakkende wijze dilemma’s in oorlogstijd
Jos Govaarts uit Zweeloo lanceerde in maart de novelle ‘De man met de rieten reiskoffer’. Een indringend verhaal over dilemma’s in oorlogstijd. Een fictief verhaal gebaseerd op waargebeurde feiten, dat mede dankzij onderzoek van Jan Warmolts tot stand kwam.
Begin juli 1959 werd bij het afbreken van de pastorie van Zweeloo het stoffelijk overschot gevonden van, zo bleek later, de Joodse onderduiker Abraham Arbeid. We gaan terug naar de herfst van 1942 wanneer de 22-jarige Abraham met zijn reiskoffer arriveert op het treinstation van Hoogeveen. Van daaruit wordt hij naar zijn onderduikadres gebracht: de pastorie van Zweeloo. Ruim drie maanden duurde zijn verblijf daar, totdat…………….
De 125 pagina’s tellende novelle, die deels in het Drents en deels in het Nederlands is geschreven, is het verhaal over menselijke dilemma’s in oorlogstijd. Wat is goed en wat is fout, wie bescherm ik, wat en wie staat voorop en wat kan ik voor mezelf verantwoorden? De voortdurende spanning binnen de relatieve beslotenheid van de pastorie, de altijd dreigende nabijheid van Duitse soldaten, het verraad van NSB’ers en zelfs een vleugje romantiek, het maakt “De man met de rieten reiskoffer” tot wat het is: een zeer lezenswaardig boek.
Anders herdenken – door Bernadette de Groot
Deze week staat in het teken van het herdenken van de oorlogsslachtoffers en het vieren van onze vrijheid. Het was de bedoeling dat alles groots zou worden aangepakt omdat het dit jaar 75 jaar geleden is dat we zijn bevrijd. Helaas gaat dit alles niet door vanwege corona. Maar we kunnen wel op een andere manier herdenken door bijvoorbeeld het lezen van boeken over de oorlogstijd. Een aanrader vind ik ‘De man met de rieten reiskoffer, dilemma in oorlogstijd’ van plaatsgenoot Jos Govaarts én “Wel gebogen maar niet gebroken” van oud-Aaldenaar Marcel Zantingh. De twee boeken zouden de afgelopen weken feestelijk worden gepresenteerd, maar door de coronamaatregelen kon dat helaas geen doorgang vinden.
De boeken brengen het grote verhaal van de oorlog dichtbij omdat het zich afspeelt in Zweeloo zelf. De kern van de novelle van Jos Govaarts is ‘een historisch feit omringd door fictie.’ In korte hoofdstukken met de titels: voorafgaand, het besluit, de komst, de afloop en het laatste hoofdstuk, wordt het verhaal verteld.
Een groot gedeelte van het verhaal speelt zich af in de pastorie. Dat maakt voor mij het verhaal speciaal omdat ik zelf in de herbouwde pastorie woon. Het verhaal laat je op een natuurlijke manier kennismaken met de dilemma’s die bij de oorlog horen. Blijf je werken voor een baas die heel anders in het leven staat dan jijzelf? Zou je het zelf aandurven om onderduikers in huis op te nemen? Durf je te staan voor je principes en machtige dorpsbewoners van repliek te dienen? Wat doet onderduiken met je? Je kunt nergens heen en moet de hele tijd binnen blijven. Je mag niemand laten weten waar je bent, terwijl je je zorgen maakt om je dierbaren. Bij herlezing van het boek werd ik opnieuw gegrepen door de krachtige stijl waarin het door Jos Govaarts geschreven is, zonder overbodige details.
De krachtige stijl geldt ook zeker voor het boek "Wel gebogen maar niet gebroken" van Marcel Zantingh.
Echte aanraders voor deze tijd!
- “De man met de rieten reiskoffer” is verkrijgbaar in elke boekhandel, zoals de Readshop in de Friesestraat in Coevorden, bij Drogisterij Hollander in Aalden en online te bestellen.
- “Wel gebogen maar niet gebroken” is in de boekhandels en online te koop. Onder meer via de webwinkel van Van Gorcum, maar bijvoorbeeld ook Bol.com
- Het volledige verhaal van Jan Warmolts over de Joodse onderduiker Abraham Arbeid is te lezen in de uitgaven van Oet ‘t Carspel Sweel 2015 nr. 50 en 51.
Oes Eig'n Kraantien d.d. 5 mei 2020
