'Geen opvolger voor de dorpssmid'

Gids, verteller en schrijver Jan Warmolts loodst je moeiteloos door de historie van Zweeloo en omgeving. Bijna wekelijks geeft hij diverse rondleidingen, is binnen de Historische Vereniging Zweeloo actief en schreef de afgelopen jaren een aantal boeken over de cultuur-historie van Zweeloo. Warmolts bruist nog steeds van ideeën en nieuwe initiatieven. 'Er is nog zoveel materiaal dat ik graag bloot wil leggen. Het is zo waardevol, dat wil ik graag op schrift vastleggen', zegt hij vol enthousiasme. In januari 2009 presenteerde hij zijn nieuwe boek 'De Laatste Smid'. Het is een uitgave van de Historische Vereniging Zweeloo. Eerder al was hij mede-samensteller van het boek Schilders in Zweeloo en auteur van een boekwerk over de historie van de Hervormde Kerk in Zweeloo. In de zomer van 2008 verscheen er van van zijn hand nog een rijk geïllustreerd routeboekwerkje Schilderachtig Zweeloo. De Zweeler laat geen moment onbenut om zijn dorp en de omgeving te promoten. Daarnaast was Warmolts mede-organisator van diverse kunsttentoonstellingen. Fietsen en wandelen zijn grote hobby's van Warmolts, maar zijn grootste passie ligt toch vooral op het cultureel-historische vlak. Dat kan ook bijna niet anders met een prachtig gebied in zijn achtertuin. De cover van het rijk gedocumenteerd boekwerk De Laatste Smid is typerend. In de deuropening van de smederij staat meestersmid Lucas Masselink in zijn vertrouwde overall. De 81-jarige geboren en getogen inwoner van Zweeloo is nog altijd in functie. 'De laatste actieve smid', zegt Warmolts. 'Als Lucas er mee stopt, is er in deze regio geen smederij meer waar men terecht kan voor authentiek hang- en sluitwerk.' Een uniek stukje ambachtswerk verdwijnt uit ons dorpsbeeld.' Voor Warmolts reden om een boek te schrijven over het belangwekkende werk van de smeden in de dorpen Zweeloo, Aalden, Meppen, Benneveld en Wezup. Ze komen in het boekwerk uitgebreid aan bod en de schrijver gaat daarin terug tot 1630. 'Vroeger was er geen dorp dat die naam verdiende zonder een smid. In de zes Zweeler dorpen waren er in de vorige eeuw minstens vijf. Anno 2010 is Masselink nog de enige smederij die dagelijks de deuren opent. Een opvolger is echter niet voor handen.' Op 80-jarige leeftijd is Lucas al zestig jaar lang actief als smid. Zijn vaardigheden kregen bekendheid tot in wijde omgeving. Zijn specialiteit is toch wel het maken van hang- en sluitwerk voor oude historische boerderijen en schuren. Hij is één van de weinige smeden die het aloude ambacht nog in al zijn facetten beheerst. 'Ik werk op precies dezelfde manier als mijn grootvader honderd jaar geleden en met dezelfde gereedschappen. Het resultaat is een authentiek stukje vakwerk en dat hoort bij een historische boerderij', zegt Lucas als hij aan het aambeeld bezig is met het maken van hang- en sluitwerk voor de restauratie van een oude boerderij. Jan Warmolts heeft de afgelopen jaren uitgebreid onderzoek gedaan naar de smeden. Het smidsvak heeft een zekere magie en romantiek. Het wordt in het boek treffend beschreven. De halfduistere werkplaats verlicht door het wakkerende vuur met het mystiek gloeiende ijzer. En achter het aambeeld de sterke smid die met krachtige slagen van de hamer het ijzer vorm geeft. Het gaat Warmolts aan het hart dat dit puur ambachtelijk vak door de jaren heen uit de gemeenschap is verdwenen. 'De smid was vroeger in ieder dorp een belangrijke en onmisbare ambachtsman. Maar de creatieve, inventieve en veelzijdige dorpssmid is uit de maatschappij verdreven door goedkoop ijzerwerk uit lage lonen landen, de doe-het-zelver en de wegwerpcultuur. In weerwil op al deze ontwikkelingen is de nostalgisch ogende smederij van Masselink echter gebleven. Het is uniek dat Lucas vrijwel iedere dag zijn werkkleding aan trekt en het vuur in de smederij nog regelmatig opstookt.' In de zeventiger jaren nam Lucas de smederij van zijn vader over en kreeg het druk met het maken van verplaatsbare doorloopmelkstallen, reparaties van ploegen, eggen en wagens en de verkoop en reparatie van steeds modernere landbouwwerktuigen. Het werk van de smid in de Drentse dorpen is volgens Jan Warmolts altijd nauw verbonden geweest met het boerenleven. 'De veranderingen in de agrarische sector in deze streek hebben grote invloed gehad op het werk van de smid. De overgang van paard naar tractor bracht een ommekeer voor zowel boer als smid. Op de meeste boerenbedrijven werd in het begin van de zestiger jaren van de vorige eeuw al het werk nog verricht door het paard. Eén van de belangrijkste taken van de smid, in het tijdperk dat vooraf ging aan de tractor was het beslaan van paarden. De smid maakte eerst, met smidsvuur, aambeeld en hamer het hoefijzer. Nog echt maatwerk want waar nodig werd het op de maat van de hoef van het paard gemaakt. Een smid moest naast sterk ook niet bang zijn. Hoewel niet pijnlijk voor het paard, was het dier bij het beslaan altijd nerveus. Even niet opletten en een gemene trap kon een smid wekenlang uitschakelen. Dikke verhalen werden werden er doorgaans verteld en boeren, die een nieuw paard hadden gekocht, mochten graag hun aankoop tonen. Na 1965 ging het hard, zo laat Warmolts in het boek optekenen. 'Binnen een tijdsbestek van tien jaar schakelden vrijwel alle actieve boeren over op de trekker. Een enkeling deed nog lang door met paard. Veel dorpssmeden stopten als hoefsmid en met de voortschrijdende mechanisatie in de landbouw werd het lasapparaat in de smederij steeds belangrijker. Al waren er verscheidene die het aloude smidswerk, de bewerking van ijzer, in ere hielden, zo ook Lucas Masselink.' Lucas leerde het vak van zijn vader Berend. Vermaard als 'Rijksonderwijzer Praktisch Hoefbeslag', getuige het bord dat nog steeds prominent aan het voorportaal van de smederij aan De Wheem hangt. Smederij Masselink heeft in deze regio bij de praktische opleiding van hoefsmeden een voorname rol gespeeld. In het boek staan ook tal van gezegden en gedichten. Het gedicht De Olde Smid, geschreven door Bernd Masselink, geeft een treffend beeld van de aloude dorpssmid: De olde smid Ik heb de olde smid gekend Hi'j stond er zwiegend an 't vuur 'n standbeeld van een kerel met zien haand tegen de muur luusterend naar de verhalen van de boeren in het rond van't weer dat nooit te best is van 't warken in de grond ik stond erbij as kleine jongen zwiegend naar datzefde vuur luusterend naar de verhalen met mien haand tegen de muur BM Het boek 'De Laatste Smid' werd in januari 2009 officieel gepresenteerd. Leo Kaldenbach heeft de boekwerkvoorbereiding en fotobewerking op zijn naam staan. Bijschrift foto: Lucas Masselink is één van de hoofdrolspelers in het boek 'De Laatste Smid', dat is geschreven door Jan Warmolts. Het is een prachtig gedocumenteerd boekwerk over de smederijen in de voormalige gemeente Zweeloo. Foto's www.Hannovandijk.tk